Eén van die mensen is Gijs van Hesteren. Schrijver, zeeman en verteller. Met een scherpe blik en een liefde voor de zee beschrijft hij de avonturen die zich afspelen op en rond het water. Op Harlingenboeit.nl delen we een selectie uit zijn boek Varen met Gijs, waar hij momenteel aan werkt. Stap aan boord, voel de deining en laat je meevoeren door de verhalen van Gijs van Hesteren.
Flottielje in de mist
Tekst Gijs van Hesteren
1986. Het was ons eerste jaar in de chartervaart. Inge was de kapitein, ik de schipper. We voeren met de hagenaar Icarus, in opdracht van Cees Lagemaat. Hij was niet zo van het op tijd betalen, dat hadden we al ontdekt, maar hij was een steengoede organisator. Ach ja, Cees, god hebbe zijn ziel. Hij is al een paar jaar geleden overleden. Nog steeds heb ik een rekening bij hem openstaan, voor verrichte diensten aan boord van de Icarus. Dat schip was echt een afgeragde lorreboel. Maar ik heb warme herinneringen; Cees gaf ons toch maar die unieke kans.
De zomervakantie is begonnen. De Wad en Eilandentocht. Nederlandse platbodems varen van het Noord-Hollandse Hoorn naar Sail Bremerhaven in Duitsland. Cees pakt de waddentocht breed uit. Naast een stuk of tien grotere schepen, zoals tjalken en klippers, neemt hij een zestigtal schippers van schouwtjes, aakjes en bolletjes op sleeptouw. En twee aardige, mooie dames. Cees zorgt altijd voor voldoende vrouwelijk gezelschap.
De reis begint in Hoorn. In Harlingen zal het noordelijke deel van de vloot aanhaken en vervolgens zullen we van wantij naar wantij naar het oosten zeilen. De Icarus en de Daedalus hebben in Hoorn al een clubje jeugd uit achterstandswijken aan boord gekregen. Ze zijn er op uitnodiging en op kosten van de gemeente Bremerhaven.
“Oh ja, de Icarus is het admiraliteitsschip. Jij gaat optreden als vlootvoogd, Gijs”, zegt Cees langs zijn neus weg. En tot mijn schrik.
“Moet dat, Cees? Ik ben een beginneling, qua wadvaren. We zijn met de Icarus nog maar twee keer het wad op geweest. Één keer naar Oudeschild, Texel en één keer naar Terschelling.”
“Dat kan je heus wel”, vindt Cees. “Je bent er al een paar keer geweest. Ik help je toch? Het grootste deel van deze mensen kent sowieso de weg niet op het wad. Weten zij veel. Jij kan tenminste varen.”
Nou, dat neem ik als een groots compliment. Het is maar goed dat ik in het bezit ben van de boeken ‘Vaarwijzer voor de Waddenzee’ en ‘Vaarroutes naar de Oostzee’, geschreven door de Terschellinger Jan Heuff. Bijzonder praktisch zijn ze, want na bestudering van het desbetreffende hoofdstuk is het net alsof ik weet wat ik aan het doen ben.
Bij het avondpalaver, meestal in een café, bespreken we de plannen voor de volgende dag. Naar Ameland via het Kimstergat en het Abt? Jan schrijft in zijn boek: “Vertrek uit Harlingen met opkomend tij, twee uur voor hoogwater.” Et cetera.
Voor het belangstellend toehorende schipperspubliek herkauw ik Jan Heuffs boodschap. Bijvoorbeeld:
“Morgen een zomers zuidenwindje, kracht drie. We vertrekken ‘s ochtends om half elf uit de haven, twee uur voor hoogwater Harlingen. We volgen de kustlijn, via het Kimstergat. Al snel wordt dat minder diep. Misschien schuiven de schepen met wat meer diepgang aanvankelijk een beetje over de bodem. Geen nood, het water komt op en de wind staat goed. In de loop van de middag gaat de eb lopen, maar dan zitten we alweer in dieper water.”
Wonderwel komt het uit zoals voorspeld. Zo mooi volgens plan gaat het niet altijd, maar deze vier weken naar het Duitse wad werkt het meestal wel zo.
Terug naar het begin. Als de dag van gisteren weet ik het nog.
‘s Ochtends varen we met een vloot van een stuk of twintig platbodems en platbodempjes de voorhaven van de sluis van Kornwerderzand uit. Voor de meesten de eerste mijlen op het Wad. Wij zelf zijn kenners. We zijn er immers al één keer eerder geweest. Maar toen was het zonnig!
Het is best mooi weer, maar meteen na de havenhoofden belanden we in dichte mistbanken. Ik zie nog net het voorschip van de Icarus. Misschien dertig meter zicht. Het wordt een kleine wereld, grijzig, vochtig. Alle geluiden klinken gedempt. Het krijsen van de meeuwen is verstomd. Het water kabbelt om het schip, diep vanuit de machinekamer klinkt het gelijkmatige gebrom van de stokoude DAF scheepsdiesel.
Verscheidene schippers beginnen signalen te geven met hun scheepshoorn. Daarmee krijgen we in ieder geval een idee waar ze ongeveer varen. Wij doen ook mee. Het wordt een heel concert. Weemoedig klaagt het mistsein op de pier van het sluiscomplex. Hoe ver dat sein van ons verwijderd is weten we niet, maar in ieder geval horen we hem aan stuurboord. Een zwart-gele kardinale lichtboei doemt op aan bakboord. Mooi zo, dan zitten we ín de vaargeul en niet ernaast. Om de minuut of zo meld ik via de marifoon op kanaal tien waar ik me bevind. Volgens de zeekaart moeten we 70 graden kompaskoers aanhouden voor de volgende ton.
In die tijd, ik spreek over de jaren tachtig, is er nog geen vaarbewijsverplichting. Die wordt pas ergens rond 1990 ingevoerd. Ik heb een cursus Klein Vaarbewijs – voor plezierscheepvaart – gevolgd. Dat lijkt me handig, maar het is alleen maar theorie. Een praktijkexamen wordt daarvoor niet afgenomen. In elk geval moet ik hiermee ook het Binnenvaartpolitiereglement hebben gelezen. Dat je überhaupt niet mag varen bij slecht zicht is me echter even ontgaan.
Dat is iedereen ontgaan, denk ik, want niemand in het flottielje maakt aanstalten om ten anker te gaan of wat dan ook. Af en toe klaart het een beetje op, dus we varen lekker verder, op het gehoor eigenlijk. Door de marifoon meld ik op het vlootkanaal 77: “Wie het niet vertrouwt raden we aan terug naar de voorhaven van de sluis te gaan, of ten anker naast de vaargeul.” Dan hebben we die aansprakelijkheid ook afgedekt, vinden we.
Als navigatiemiddelen hebben we alleen ons kompas en een peilstok. Een van de kansarme kinderen peilt om de halve minuut de diepte. “Zwei Meter… Ein Meter achtzig…”
Als de diepte snel terugloopt, heb ik een indicatie dat we de rand van de vaargeul naderen. Dan stuur ik een beetje terug naar het midden. En Inge staat op de voorplecht, met een verrekijker en af en toe roept ze dingen als: “Groene ton op 20 graden stuurboord, dertig meter!”
Het wordt een heel circus. Af en toe trekt het volledig dicht. Dan hebben we geen idee waar we naartoe gaan en volgen op hoop van zegen de kompaskoers die we het laatst hebben gevaren. Deze en gene schipper loopt tijdelijk vast aan de zijkanten van de vaargeul. Gelukkig hebben we opkomend tij. Later hoor ik dat één van de schepen zijn schroef heeft verloren op de keien van een strekdammetje. Gelukkig gaat het bij ons allemaal goed.
We worden aangeroepen. “Ohee, ohee, zien jullie ons?”
“Bootje dwars voor de boeg!” roept Inge. “Hee, wat doen jullie daar?”
“We zijn verdwaald en de motor is uitgevallen!”
Inge en ik overleggen even. “Hou maar een lijntje klaar, dan slepen we jullie langszij ons schip mee naar Harlingen.”
Zo gezegd, zo gedaan. Het bootje zit vast, aan boord klimt een bibberend, tamelijk bejaard stel. Ze hebben het zichtbaar koud. En ze hebben alleen een wegenkaart aan boord, dus ook zonder mist zouden ze geen idee hebben van positie of koers.
De zon breekt door, tegen de tijd dat we via de Boontjes Harlingen bereiken. Het is weer zomer.
