Deze bijdragen herinneren ons eraan dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is. In april stonden we stil bij de herdenkingsmomenten en feestelijkheden op donderdag 17 april, zaterdag 19 en 26 april. De komende week richten we ons op de Dodenherdenking op zondag 4 mei en de viering van de vrijheid op maandag 5 mei 2025.
Tekst Joop van der Heide
Herinnering aan de vrijheid
Tachtig jaar geleden zetten jonge Canadese soldaten koers naar Europa om de vrijheid te herstellen. Op 6 juni 1944 landden zij op de stranden van Normandië. Langzaam, maar vastberaden, bevrijdden zij West-Europa. Harlingen werd op 17 april 1945 bereikt - een moment van grote opluchting en vreugde.
Vrijheid kwam echter met een hoge prijs. Tijdens de bezettingsjaren werden 46 Joodse Harlingers opgepakt, vaak met hulp van de plaatselijke politie. Ze werden via station Harlingen naar Westerbork gebracht, daarna in veewagons gedeporteerd naar vernietigingskampen zoals Auschwitz-Birkenau. Geen van hen keerde terug. Ook verzetsstrijders, Roma, mensen met een beperking en anderen die niet pasten binnen het nazistische ideaalbeeld vonden de dood.
Loodzware jaren en de hongerwinter
De jaren 1942, 1943 en vooral 1944 waren bijzonder zwaar. De winters waren streng en in 1944 brak de beruchte Hongerwinter uit. In het westen van Nederland heerste bittere armoede en honger. Veel kinderen werden naar Friesland gebracht om te overleven.
Foto’s (zie onder) tonen hoe kinderen na de bevrijding via de Willemshaven terugkeerden naar de Randstad. Onderweg passeerden ze Duitse krijgsgevangenen, die door Canadese troepen naar verzamelplaatsen werden vervoerd.
Dolle Dinsdag: hoop en teleurstelling
Op 5 september 1944 vierde Nederland massaal feest, overtuigd dat de bevrijding op handen was. Ook in Harlingen hingen vlaggen uit en werden feestelijkheden voorbereid. Maar de vreugde bleek voortijdig: de Duitsers capituleerden nog lang niet.
De dagen na Dolle Dinsdag werden gekenmerkt door onzekerheid, toenemende razzia’s en strenge maatregelen. Verzetsmensen en onderduikers liepen groot gevaar. In Harlingen werd alles wat brandbaar was verzameld om de huizen warm te houden. De leegstaande huizen werden gesloopt voor hout; voedsel en andere levensmiddelen waren nauwelijks beschikbaar, zelfs niet meer via de bonnen.
Verzetsdaden en overleven
De Harlinger bevolking toonde moed in deze donkere tijd. Onderduikers werden geholpen door waakzame dorpsgenoten die hen waarschuwden voor valstrikken van de bezetter. Pastor Wirtz bijvoorbeeld werd zwaar verhoord, maar gaf geen informatie prijs over persoonsregisters die in de katholieke kerk zouden zijn verborgen.
De Duitse bezetter zette ook andere middelen in: zo werd midden in de nacht vals alarm geslagen over een brand in het Sint Jozefziekenhuis, in een poging om onderduikers op straat te lokken. Dankzij waarschuwende Harlingers werden veel mensen voor arrestatie behoed.
De Duitsers werden zenuwachtiger naarmate hun positie verslechterde. De molen De Bazuin moest in 1944 worden afgebroken om plaats te maken voor een kanonopstelling. Na de oorlog werd nog geprobeerd geld in te zamelen voor de wederopbouw, maar uiteindelijk werd het bedrag besteed aan het Cultureel Centrum Trebol.
4 en 5 mei 2025: samen herdenken en vieren
Zondag 4 mei
- Dodenherdenking op 4 mei in Harlingen en Wijnaldum (zie voor het programma op Harlingen.nl)
Maandag 5 mei
- 10.00 - 11.30 uur: Bevrijdingsconcert in de Grote Kerk (gratis toegang)
- 13.00 - 14.30 uur: Bevrijdingsvuurparade door de stad, eindigt op plein bij Milûk
- 15.00 – 17.00 uur: High LiberTea op plein bij Milûk (tickets via miluk.nl/agenda)
- 18.00 - 20.00 uur: After DansparTea op het plein bij Milûk (gratis toegang)
Vrijheid is en blijft iets om te koesteren - voor nu en voor toekomstige generaties.
Bronnen:
Samenstelling: Joop van der Heide
Aanvullingen: Oorlogsbronnen, Wikipedia, lokale fotoarchieven (D. Visser, Griet de Jong, Hannemahuis, Johnny de Groot), Harlingen in oorlogstijd (Harry Drost) en Bevrijding van Harlingen (Fokke Drost).
