Tekst Gijs van Hesteren
Al was het maar vanwege de korte afstand. Onderhand woon ik 36 jaar vlakbij, in Harlingen, maar wat weet ik er eigenlijk van? Ja, af en toe rijd ik door het terpdorp aan de Slachtedyk heen, op weg naar een bestemming verderop. Quizmaster Hans van der Togt woonde er een tijdje. En in 2011 hoorden Inge en ik bij de 2500 uitverkoren deelnemers aan de Conventie van Achlum. Bill Clinton sprak er over moderne solidariteit. Ik herinner me vooral nog het parapluverbod tijdens zijn optreden. Het onvolprezen GPTV maakte destijds een reportage en die staat nog altijd online op YouTube (zie onder).
Het is dus al twaalf jaar geleden, dat Achmea met deze conventie de tweehonderdste verjaardag herdacht van voorloper de Onderlinge Brand-Assurantie-Sociëteit. Een echt Friese onderlinge verzekering, zoals we ze bijvoorbeeld nog altijd tegenkomen in schippersverzekeringen als de EOC, nu gevestigd in Meppel. Inge en ik hoorden daarbij, met de tjalken en klippers die we in de jaren tachtig en negentig in de vaart hadden. Althans bij ook weer een voorloper: ‘De Eensgezindheid’.
In de krant las ik over een rondleiding door het terpdorp aan de Slachtedyk. “Tijdens de wandeling ontdek je waarom een groot deel van dit terpdorp is aangewezen als beschermd dorpsgezicht”, stelde de uitnodiging. “De tocht voert langs de mooiste plekjes en gaat gepaard met bijpassende verhalen, zoals die van de twaalfde-eeuwse Gertrudiskerk, het klooster, de Achlumer dakpannenfabriek en de coöperatieve melkfabriek”. Tijdens de wandeling ontdekte het twintigtal belangstellenden dat dit gebouw nog steeds in gebruik is als chocoladefabriek, compleet met hazelnootpasta-automaat.
Roelie Anema (bij de boom) vertelt over de terp van Achlum. Foto: Gijs van Hesteren.
Donkere kast
Roelie Anema was die middag onze gids. Ze woont zelf in het dorp en wist veel te vertellen vanuit haar eigen herinneringen. Het gezelschap bestond voor een deel uit oudere ex-Achlumers. Voor hen was het een feest van herkenning; niet altijd met leuke herinneringen. Levendig vertelden sommigen over de donkere kast waarin de onderwijzeres van de Christelijke school stoute kinderen opsloot. “Destijds vonden we dat heel gewoon”, zei er een, “en we hebben er gelukkig niets aan overgehouden.”
Roelie is een vlotte prater en bij elke plek had ze wel een anekdote. “Achlum had vroeger een nonnenklooster. Een dependance van het klooster Ludinga bij Harlingen. Het waren heus geen lieverdjes, die broeders en zusters. In de veertiende eeuw vond er tussen Achlum en Arum nog een serieuze veldslag plaats. De aanvallers werden met bebloede koppen afgeslagen, terug naar hun klooster in Tzum. Het Achlumer klooster bestaat sinds de beeldenstorm niet meer. Daarom hebben we nu een heel groot kaatsveld, met de dorpsbebouwing in een vierkant eromheen.”
Middenin het dorp een onafzienbaar kaatsveld. Foto: Gijs van Hesteren.
Vochtige kerk: vals orgel
In de Gertrudiskerk gaf dominee Marco Roepers zelf een toelichting. Hij vertelde over de kerkgeschiedenis, die je van buiten kon aflezen aan de verschillende soorten steen. Tufsteen uit de Eifel voor de alleroudste stukken bemuring, lokaal geproduceerde baksteen voor de nieuwere. Over de kerkklok, die na allerlei omzwervingen eindelijk terug was gekomen op de plek waar hij ooit was beginnen: in de toren. En over het orgel uit 1854. De Leeuwarder orgelbouwer L. van Dam & Zonen wilde pas tot plaatsing overgaan nadat de terp een halve meter was afgegraven. Anders zou de kerk te vochtig zijn. Een vals orgel was immers slecht voor de goede naam.
In augustus geeft Roelie Anema weer een rondleiding. Dan zul je ook horen over haar ouderlijk huis, direct naast de terp. Zelf woont zij er allang niet meer. De gemeente had haar vader uitgekocht. Hij boert nu een stukje buiten het dorp. Tegenwoordig is de achttiende-eeuwse kop-hals-rompboerderij opgedeeld in twee woningen.
