Van Campen & Dijkstra

Van Campen & Dijkstra

Stap over naar RegioBank met onze gratis overstapservice. Loop binnen op Voorstraat 94 of bel 0517-212140 voor een afspraak.
Peter Kuiper, voor oog en oor

Peter Kuiper, voor oog en oor

Nieuwe bril, contactlenzen of hooroplossing? Bij Peter Kuiper, dé opticien en audicien bent u aan het juiste adres.
van Veen Uitvaartzorg

van Veen Uitvaartzorg

Uw uitvaartondernemer in Harlingen voor een begrafenis of crematie in Friesland en omgeving.
Expert Harlingen

Expert Harlingen

Wil je meer weten over het duurzaam verwarmen van je huis met infrarood? Kom langs!
C.L. International: Goed op weg

C.L. International: Goed op weg

Het bergingsbedrijf voor Noord-West Friesland, Terschelling en Vlieland.
Gemeente Harlingen

Gemeente Harlingen

Hier vindt u alle informatie over de producten en diensten van de gemeente Harlingen.
Harlinger UITagenda

Harlinger UITagenda

De Harlinger UITagenda is de centrale agenda van alle evenementen en activiteiten in en rondom Harlingen.
Ondernemend Harlingen

Ondernemend Harlingen

Ondernemend Harlingen is hét platform voor alle bedrijven in en rondom Harlingen. Onderneem het in Harlingen, Welkom aan Zee!

Hoop op vrijheid: 80 jaar herdenken, eren en vieren

12-03-2025

HARLINGEN - Een reis door de geschiedenis – Maandelijkse verhalen op weg naar de 80-jarige viering van de bevrijding in 2025.

Hoop op vrijheid: 80 jaar herdenken, eren en vieren De achterkant van de synagoge aan de Raamstraat.

Tekst: Joop van der Heide

 

Op de vroege ochtend van 6 juni 1944 landden Amerikaanse, Canadese, Engelse en vrije Franse troepen op vier stranden in Normandië. De Duitse tegenstand was hevig en de Canadese troepen die op Juno Beach landden, verloren die dag meer dan 900 soldaten. Toch slaagden de geallieerden erin bruggenhoofden te veroveren, de Duitse linies te doorbreken en razendsnel op te rukken naar de Rijn. In heel Europa sloegen miljoenen harten sneller: de dagen van de nazi-bezetting leken geteld. Die hoop vervloog echter toen de opmars stagneerde bij Arnhem. In Friesland en ook in Harlingen, was de teleurstelling groot. Nog elf droevige maanden moesten worden doorstaan voordat de soldaten van de Canadese 3de Infanteriedivisie Friesland kwamen bevrijden. Maar eerst terug naar 1941.

 

Hongerwinter

‘Gebrek aan alles en het werd steeds moeilijker,’ schreef Fokke Drost. De winter van 1941 was streng, net als in 1940 en 1943 en zelfs een Elfstedentocht werd gereden. Foto 3 toont schaatsers op de Ried langs het Duitse barakkenkamp op het Eendracht-terrein. Duitse soldaten keken vanaf de kant toe naar dit merkwaardige sportfestijn.

 

De eerste weken na de bezetting waren chaotisch. Harlingers wisten niet goed wat hen te wachten stond en angst heerste. Toch leek het dagelijkse leven enigszins terug te keren, tot de Kriegsmarine in 1940 met zestien kleine mijnenvegers de haven van Harlingen bezette (foto 4). De onrust groeide: zou Harlingen met rust worden gelaten? Dat bleek niet het geval.

 

Harry Drost beschrijft in zijn boek Harlingen in Oorlogstijd dat na de komst van deze schepen de echte ellende begon.

 

De eerste bommen op Harlingen

Op 13 juni 1941 vloog een Engels vliegtuig laag over de stad. Bij een tweede aanvalsgolf liet het toestel een bom vallen nabij het belastingkantoor op het Dok (nu Gastronoom). De schade bleef beperkt. Bij een ander incident werd een woning aan de Noorderhaven geraakt, eveneens zonder grote schade.

 

De eerste bom was vermoedelijk bedoeld voor een munitieopslag in een loods aan het Dok, nu een appartementencomplex. Toen de mijnenvegers uiteindelijk vertrokken, was de opluchting groot. Maar die vreugde duurde niet lang: twee grote Duitse mijnenjagers namen hun plaats in.

 

Spertijd en verregaande beperkingen

Vanaf de eerste oorlogsweken voerden de Duitsers tal van beperkende maatregelen in:

  • Fietsplaatjes en -belasting werden afgeschaft, maar loon- en radiobelasting werden ingevoerd.
  • Fietsen werden massaal in beslag genomen en naar Duitsland gestuurd. De gevleugelde kreet na de oorlog werd: "Eerst mien fiets terug!"
  • Er gold een strikte verduisteringsplicht: geen straaltje licht mocht zichtbaar zijn.
  • Spertijd werd ingesteld: een half uur na zonsondergang tot een half uur voor zonsopgang mocht niemand op straat.
  • Benzine en olie werden verboden.
  • Samenscholingen van meer dan twintig mensen waren verboden, net als onnodig stilstaan op straat.

Naarmate de oorlog vorderde, werden de maatregelen strenger en drukkender. De bezetter maakte het sociale en culturele leven kapot: verenigingen hielden op te bestaan, sportevenementen verdwenen en de sociale cohesie versplinterde.

 

Na de oorlog richtte men het Centraal Comité 1945 op om deze sociale, culturele en sportieve levens weer op te bouwen. Dit comité hield in 2020 op te bestaan, maar daaruit ontstond de projectgroep die nu de herdenkingen en vieringen van 80 jaar vrijheid in Harlingen organiseert.

 

1941: Vliegveld Leeuwarden en de bombardementen

Begin 1941 werd Fliegerhorst Leeuwarden in gebruik genomen. Het vliegveld, gebouwd met dwangarbeiders uit de hele provincie – onder wie Harlingers – was deels opgetrokken uit puin van het gebombardeerde Rotterdam. Dit maakte het tot een doelwit voor de RAF en de aanvliegroute liep over Harlingen, wat leidde tot luchtgevechten boven Friesland (foto 5).

 

Op 5 november 1941 werd Harlingen zwaar getroffen. Een Engelse bom sloeg in op de Sint Michaelschool aan de Schritsen (foto 6). Dertien mensen kwamen om, vijfhonderd huizen raakten beschadigd en ook de synagoge in de Raamstraat (foto 7) en de katholieke kerk liepen zware schade op. Katholiek Harlingen moest jarenlang uitwijken naar de Roomse Hemel, een kapel in de Lichtboei aan de Rommelhaven.

 

Volgende aflevering

In artikel 5 behandelen we de rest van de bezetting en de opmaat naar de bevrijding.

 

Bronnen:

  • Archieven Centraal Comité 1945
  • Archieven en fotowerk Hannemahuis
  • Johnny de Groot
  • Harry Drost: Harlingen in Oorlogstijd
  • Fokke Drost: De Bevrijding van Harlingen
  • Website WO II
  • Fotoarchief Griet de Jong

 

Afbeeldingen

  1. De vijf stranden in Normandië waar de bevrijding begon.
  2. Landingen op Juno Beach door Canadese troepen.
  3. Elfstedenrijders op de Ried langs het Duitse barakkenkamp.
  4. Duitse snelboten in de Voorhaven van Harlingen, nabij de Prins Hendrikbrug.
  5. Luchtgevechten boven Friesland.
  6. De restanten van de Sint Michaelschool na het bombardement.
  7. De achterkant van de synagoge aan de Raamstraat.

 

 

Artikel 80 jaar vrijheid Harlingen maart 2025

Algemeen Gemeente Politiek & Maatschappij

Terug naar Nieuws

Meer nieuws

Mark Elgersma en Sven Helvrich prolongeren titel Harlinger Darts Koppel Kampioenschap

12-03-2025

HARLINGEN - Het was een volle bak in Café Gewoán Sven, waar onder de altijd strakke leiding van Albert Kalkhuis het Harlinger Darts Koppel Kampioenschap 2025 werd gespeeld.

Bevrijdingsconcert ‘80 jaar Vrijheid’ in Harlingen: Herdenken en vieren met muziek

12-03-2025

HARLINGEN – Op maandag 5 mei 2025 vult de Grote Kerk van Harlingen zich met muziek en verhalen die de essentie van vrijheid en herdenking omarmen.

Razende Roeland spreekt Velvet Mist!

12-03-2025

HARLINGEN - Donderdagavond op de vertrouwde tijd van 21.00 uur is het weer tijd voor je metal vitamine, bij Omroep Zilt en Shine Radio.

Reacties

Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje CZVideoful CZVideoful Museum Het Hannemahuis Museum Het Hannemahuis Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen van Veen Uitvaartzorg van Veen Uitvaartzorg Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Hubo-Faber Hubo-Faber Firma Sijtsma Firma Sijtsma Visie-Events Visie-Events Kunst & Cultuur Kunst & Cultuur Milûk Milûk Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Karsten Wonen Karsten Wonen Connexa Connexa Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Zensa Moda Zensa Moda Copini Opticiëns Copini Opticiëns Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Stichting Harlingen Sail Stichting Harlingen Sail TeamFRL TeamFRL BENG Evenementen BENG Evenementen Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen
Firma Sijtsma Firma Sijtsma Karsten Wonen Karsten Wonen Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen Museum Het Hannemahuis Museum Het Hannemahuis CZVideoful CZVideoful Hippe Frieten & Ons Wijnen Hippe Frieten & Ons Wijnen Milûk Milûk Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Visie-Events Visie-Events Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE TeamFRL TeamFRL Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Kunst & Cultuur Kunst & Cultuur Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Haarmode Cats Haarmode Cats Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Connexa Connexa Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Stichting Harlingen Sail Stichting Harlingen Sail Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje van Veen Uitvaartzorg van Veen Uitvaartzorg Hubo-Faber Hubo-Faber Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Copini Opticiëns Copini Opticiëns BENG Evenementen BENG Evenementen Zensa Moda Zensa Moda Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen
Visie-Events Visie-Events van Veen Uitvaartzorg van Veen Uitvaartzorg Museum Het Hannemahuis Museum Het Hannemahuis Zensa Moda Zensa Moda Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen CZVideoful CZVideoful Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Hubo-Faber Hubo-Faber Haarmode Cats Haarmode Cats Stichting Harlingen Sail Stichting Harlingen Sail Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Karsten Wonen Karsten Wonen Firma Sijtsma Firma Sijtsma Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Kunst & Cultuur Kunst & Cultuur Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen Copini Opticiëns Copini Opticiëns Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE TeamFRL TeamFRL Connexa Connexa Hippe Frieten & Ons Wijnen Hippe Frieten & Ons Wijnen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Milûk Milûk Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen
Visie-Events Visie-Events Kunst & Cultuur Kunst & Cultuur Hubo-Faber Hubo-Faber Firma Sijtsma Firma Sijtsma van Veen Uitvaartzorg van Veen Uitvaartzorg Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Connexa Connexa Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Haarmode Cats Haarmode Cats Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Karsten Wonen Karsten Wonen Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Stichting Harlingen Sail Stichting Harlingen Sail Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot BENG Evenementen BENG Evenementen Copini Opticiëns Copini Opticiëns Museum Het Hannemahuis Museum Het Hannemahuis Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor TeamFRL TeamFRL Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Zensa Moda Zensa Moda Milûk Milûk Hippe Frieten & Ons Wijnen Hippe Frieten & Ons Wijnen Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen CZVideoful CZVideoful Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie
Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Kunst & Cultuur Kunst & Cultuur Zensa Moda Zensa Moda Haarmode Cats Haarmode Cats Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Connexa Connexa Stichting Harlingen Sail Stichting Harlingen Sail Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Karsten Wonen Karsten Wonen Milûk Milûk Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Visie-Events Visie-Events