‘Harlingen 1940-1945 Tastbare Herinneringen’

De expositie geeft een beeld van de oorlogsjaren en de bevrijding van de Friese havenstad. Aan de hand van voorwerpen en documenten komen de mobilisatie, de bezetting, het verzet, de Jodenvervolging, de luchtoorlog en de bevrijding aan bod. Foto’s, persoonlijke documenten, affiches, bonkaarten, richtingborden en vele andere herinneringen aan deze donkere periode uit de geschiedenis illustreren de verschillende thema’s. Uniformonderdelen, een hakenkruisvlag en verschillende foto’s tonen de aanwezigheid van de Duitse bezetter.

Diverse gebeurtenissen hadden enorme impact op de Harlinger samenleving. In het begin van de oorlog was de Harlinger haven al regelmatig het doelwit van Engelse bommenwerpers. In 1941 viel een zware Engelse bom op de Schritsen, waarbij 13 slachtoffers omkwamen en een enorme schade aan huizen, de synagoge en de RK kerk werd aangericht. Voor het eerst worden nu delen van die bom geëxposeerd, naast foto’s van de schade.

De tentoonstelling besteedt ook aandacht aan de Joodse inwoners van Harlingen. Vóór de Tweede Wereldoorlog was er in Harlingen een Joodse gemeenschap die op het hoogtepunt in 1873 369 leden telde, en daarna geleidelijk afnam. De meesten waren kleine zelfstandigen en verdienden hun brood als borstelmaker, (export)slager, groenteboer, huidenhandelaar of manufacturier. Bekende namen zijn Pais, Boas, Leijdesdorff, Speijer. In de oorlog werden 44 Joodse Harlingers gedeporteerd naar Poolse vernietigingskampen als Auschwitz en Sobibor. Slechts enkele Harlinger joden bleken de oorlog te hebben overleefd. Een paar persoonlijke eigendommen zijn als enige tastbare herinnering te zien op de expositie.

Verschillende Harlingers waren actief in het verzet en een deel van hen moest dit met de dood bekopen. In januari 1945 werden 25 Harlingers gearresteerd door de Zollgrenzschütz en 13 van hen werden omgebracht in het concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg.

In mei 1943 stortte bij Wijnaldum een Engels vliegtuig neer. De metalen grafkruisen van de omgekomen bemanningsleden zijn bewaard gebleven en worden in de expositie getoond. Op de Algemene Begraafplaats Harlingen zijn 67 bekende en onbekende geallieerde militairen begraven die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de omgeving van Harlingen gevallen zijn.

Op 17 april 1945 bevrijdden de Canadezen de stad en langzaam ontstond weer ruimte voor het ‘normale’ leven. Voor de bevrijders en de bevolking werden feesten georganiseerd. Het was echter niet voor iedereen feest. Er was ook veel verdriet, want behalve de Joodse bevolking hadden ook tientallen zeevarenden en verzetsmensen de oorlogsjaren niet overleefd. Van de ruim 10.000 inwoners waren in de oorlogsjaren 159 ingezetenen om het leven gekomen.