Door: René Attema.
Op zoek naar goud, nieuwe handelsgebieden en een noordelijke doorgang naar Europa zette namens de Verenigde Oostindische Compagnie de van Harlingen afkomstige commandeur Marten Gerritsz Fries in 1643 als eerste Europeaan voet aan wal op Sachalin en bezocht hij verschillende eilanden van de Koerilen, een archipel gelegen in de verre oostelijke uithoek van Rusland. De verslechterende weersomstandigheden dreven hem terug.
Fries was aanleiding voor de internationaal bekende Russische fotograaf Oleg Klimov (1964) Harlingen te bezoeken en in 2020 benaderde hij mij voor zijn project; een fotoboek en een reizende tentoonstelling in Rusland en Nederland. In 2018 had ik namelijk een boek geschreven over de ontdekkingsreis van de Harlinger. Mijn tekstuele bijdrage aan zijn fotoboek betreft het verhaal van Fries. ‘Calamity Islands’ slaat op de rampzalige gebeurtenissen die de eilandengroep in de loop van de geschiedenis is overkomen.
Onlangs verscheen het boek. Oleg Klimov is van plan rond te gaan reizen met zijn foto’s en ook Friesland en Harlingen daarbij aan te doen voor een tentoonstelling. Het boek mag echter Rusland niet in omdat het ‘westerse propaganda’ zou zijn. Een tentoonstelling in zijn vaderland zit er dus voorlopig ook niet in.
Oleg voelt en ziet de ellende, corruptie en het menselijk leed en worstelen om zich heen. Dat weet hij perfect vast te leggen in zijn werk. Ook in zijn nieuwste boek. Zijn handelsmerk zijn louter zwartwit-beelden, hetgeen zijn eigen gevoel en het drama uitstekend weerspiegelen. De grauwheid, ruwheid en de gedeprimeerdheid van veel foto’s, die overigens niet alleen maar van Oleg zijn, reflecteert de historie en huidige omstandigheden op de eilandengroep.
Rusland gebruikte Sachalin in de negentiende eeuw als strafkolonie. Niemand snapte dat een der grootste schrijvers in de literatuurgeschiedenis, de Rus Anton Tsjechov (1860-1904), in 1890 naar het verdorven Sachalin reisde om de afschuwelijke leefomstandigheden van de gevangenen te bestuderen. Hij schreef er een meesterlijk boek over; ‘De reis naar Sachalin’. Net als haar ‘ontdekker’ is de eilandengroep over het algemeen in de vergetelheid geraakt. Symbolisch staat een spookstad op een van de eilanden van de Koerilen te vechten tegen de grilligheden van de natuur, maar ook van de mens.
Hoe kan het leven met zo’n goddelijk natuurlijk landschap zo ellendig worden, vraagt Oleg zich af. En hoe kan Australië, dat overigens in 1606 voor het eerst werd opgemerkt door een Nederlander, zich zo modern hebben ontwikkeld in tegenstelling tot Sachalin? Oleg gaat in zijn boek op zoek naar de antwoorden. Schrijver en professor Donald Rayfield uit Londen verhaalt over het waarom en hoe Anton Tsjechov zich naar Sachalin begaf. Hubert Smeets, journalist voor het NRC Handelsblad en historicus, schrijft over de nadelen van een imperium en gaat in op de huidige situatie in de Oekraïne.
Oleg Klimov runt momenteel een hotel in Kaliningrad. Hij werkte lange tijd als fotojournalist voor Nederlandse, Europese en Amerikaanse kranten en liep als oorlogsfotograaf daarbij een trauma op. Tegenwoordig werkt hij als freelance-fotograaf, maakt hij fotoboeken en verzorgt hij tentoonstellingen. En altijd is hij letterlijk en figuurlijk op zoek naar de randen van Rusland. Op de website calamityislands.com staat diverse informatie en kan het boek ook besteld worden.
