Royce Postma Schilderwerken

Royce Postma Schilderwerken

Royce Postma helpt u met schilderwerk voor zowel binnen als buiten, maar ook voor een nieuw kleurtje op de wand bent u bij Royce aan het juiste adres.
Van Campen & Dijkstra

Van Campen & Dijkstra

Stap over naar RegioBank met onze gratis overstapservice. Loop binnen op Voorstraat 94 of bel 0517-212140 voor een afspraak.
Peter Kuiper, voor oog en oor

Peter Kuiper, voor oog en oor

Nieuwe bril, contactlenzen of hooroplossing? Bij Peter Kuiper, dé opticien en audicien bent u aan het juiste adres.
Expert Harlingen

Expert Harlingen

Wil je meer weten over het duurzaam verwarmen van je huis met infrarood? Kom langs!
Grijmans

Grijmans

Iedereen die in een juridisch geschil verzeild is geraakt, gaat scheiden of verdacht wordt van een strafbaar feit kan rekenen op rechtsbijstand van ons.
C.L. International: Goed op weg

C.L. International: Goed op weg

Het bergingsbedrijf voor Noord-West Friesland, Terschelling en Vlieland.
Harlinger UITagenda

Harlinger UITagenda

De Harlinger UITagenda is de centrale agenda van alle evenementen en activiteiten in en rondom Harlingen.
Ondernemend Harlingen

Ondernemend Harlingen

Ondernemend Harlingen is hét platform voor alle bedrijven in en rondom Harlingen. Onderneem het in Harlingen, Welkom aan Zee!
Gemeente Harlingen

Gemeente Harlingen

Hier vindt u alle informatie over de producten en diensten van de gemeente Harlingen.

Column Gijs van Hesteren | Hannemahuis en struikelstenen

12-03-2023

HARLINGEN - Allebei Vissers, maar géén familie, géén stelletje.

Column Gijs van Hesteren | Hannemahuis en struikelstenen
Anneke en Willem Visser. Foto: Gijs van Hesteren

Tekst Gijs van Hesteren

 

Wél heel vaak samenwerkend aan mooie projecten. Anneke Visser en Willem Visser spreken ter gelegenheid van de jaarvergadering van Vrienden van het Hannemahuis in de bomvolle bovenzaal van het stadsmuseum. Ze geven samen een lezing over ‘Struikelstenen in Harlingen’.

 

De aanwezigen en zeker ook mijzelf ligt dit onderwerp na aan het hart. Volop in het collectief geheugen van de ouweseunen, want gedurende de Tweede Wereldoorlog sloeg de deportatie van de destijds nog 45 joodse stadgenoten een gat in de stad. En ook mij houdt het nog altijd bezig, want voor de Harlinger Courant schreef ik – alweer zes jaar geleden – een uitgebreid artikel: Struikelstenen en oude koffers – hoe het ondenkbare toch gebeurde. Reden genoeg om ook jaren later te volgen wat er speelt.

Namen die ik in dat artikel noemde komen voorbij in de lezing van Anneke en Willem. Pais, Speijer, Leijdesdorff. In vertederende één-tweetjes beschrijven de Vissers de geschiedenis van de joodse gemeenschap in Harlingen. Een geschiedenis die begon in de zeventiende eeuw, toen een groeiende groep joodse mensen zich vestigde zich in Harlingen. Volgens het uiterst boeiende en nog steeds verkrijgbare boekje ‘Ieske van Nico van Pietsje van Sakkie’ waren de eersten afkomstig uit Amsterdam en Emden.

Joden mochten in die periode geen lid worden van de gilden en ze kregen ook zelden burgerrechten. Ze werkten hoofdzakelijk als kleine zelfstandigen. Pas later kende het stadsbestuur hen als groep het burgerschap toe, einde achttiende eeuw. Samen met anderen in het publiek vraag ik me af waar die koerswijziging vandaan kwam. Roel Sluiter, met zijn achtergrond als geschiedenisleraar, geeft uitsluitsel: “De Verlichting en de Franse tijd”. Natuurlijk, de tijd van liberté, égalité, fraternité: vrijheid, gelijkheid, broederschap.

Nog weer 150 jaar later bleef er van die vrijheid niets over. De volledige joodse gemeenschap werd al in 1942 volledig gedeporteerd door de bezetter. In zijn monumentale boek ‘Harlingen, geschiedenis van de Friese havenstad’ wijt Meindert Schroor dit hoge aantal aan een aantal factoren, waaronder het orthodoxe, gezagsgetrouwe karakter van de joodse bevolking en het fanatisme van de plaatselijke politiecommandant. Het was bovendien nog vroeg in de oorlogsperiode en niemand wist van van het gevaar dat de joden boven het hoofd hing.

Slechts één Harlinger keerde in 1945 terug uit de kampen, Simon Leydesdorff. Ook bijvoorbeeld Elias Pais overleefde, maar hij was bij zijn deportatie al verhuisd naar Amsterdam en dus geen Harlinger ingezetene meer. Zijn kleinzoon Ralph: “Zonder een gulden op zak kwam hij na de oorlog terug in Amsterdam, waar hij ontdekte dat hij alleen stond in de wereld; hij had niemand meer.”

Geen enkele nakomeling woont nog in Harlingen, maar de stad wilde aan het drama van de jodenvervolging niet voorbijgaan. Hiermee zijn we weer terug bij de lezing van Anneke en Willem. Beurtelings geven ze de microfoon aan elkaar door. “Dat gaat hier altijd zo”, zegt de een. “In goede harmonie, hoor”, weerkaatst de ander.

Onder het motto een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is hebben zij zich rond 2011 ingezet voor het grote project van de struikelstenen. Het was in samenwerking met onder meer Vereniging Oud Harlingen en het Centraal Comité 1945. In de jaren negentig was de Duitse kunstenaar Gunter Demnig ermee begonnen: straatklinkers voorzien van messing plaatjes, met de namen en data van de vermoorde mensen, op de plekken waar zij voor hun deportatie hadden gewoond. In 1.300 Europese steden vind je de in totaal 90 duizend stenen terug. Dankzij een zeer goed geslaagde crowdfunding-actie was het benodigde geld snel geregeld. Tot uit Amerika kwamen er bijdragen en reacties.

“Hoeveel stenen liggen er in de Verenigde Staten?” vroeg ooit een argeloze bezoeker aan een stadsgids. Tja, niet één, stelt Anneke meewarig. Daar waren toen geen nazi’s.

Of dat nog steeds het geval is, dat is de vraag. Een vraag die zeker in het door wereldoorlogen verscheurde Europa niets aan belang verloren heeft. En daarom blijft het belangrijk waakzaam te blijven. De struikelstenen dragen bij aan dat besef. Samen met het Stadsgidsenteam kan je in Harlingen een route wandelen langs de 45 Stolpersteine (Duits), Stroffelstiene (Fries), of Strukelstiene (Harlings). Een keer per jaar, vlak voor de vierde mei, poetsen Anneke en Willem en anderen met een kussentje onder de knieën de stenen weer mooi op.

 

Binnenkort opent de volgende tentoonstelling in het Hannemahuis: ‘Tweede Wereldoorlog en Bevrijding van Harlingen’, van 31 maart tot en met 28 mei 2023.

 

  • ‘Ieske van Nico van Pietsje van Sakkie’ door Hans Burkels, Chris Elsinga, Anneke F. Visser en Willem Visser, Vereniging Oud Harlingen / CC 1945 Harlingen, ISBN 978-94-91276-12-5
  • ‘Harlingen, geschiedenis van de Friese havenstad’ door Meindert Schroor, Afûk, ISBN 978-94-92176-12-7

 

Plattegrond van de struikelstenen in Harlingen. Afbeelding Vereniging Oud Harlingen / CC 1945 Harlingen.

 

Lees ook

 

Algemeen Politiek & Maatschappij Columns & Opinie

Terug naar Nieuws

Meer nieuws

Gezocht jongens die willen volleyballen

12-03-2023

HARLINGEN - Harlingen is van oorsprong een echte voetbalstad, maar mogelijk gaat binnen aanzienlijke tijd hier verandering in komen.

Weet jij al op wie je gaat stemmen of dobber je nog? (video)

12-03-2023

HARLINGEN - Op woensdag 15 maart 2023 mag je stemmen voor de waterschapsverkiezingen en de verkiezingen voor Provinciale Staten.

Opnieuw successen voor Hosanna

12-03-2023

HARLINGEN - Zaterdag verzamelden de Color Guards uit alle landstreken zich in Leeuwarden voor de laatste wedstrijden voor de grote finales eind deze maand.

Reacties

Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen BENG Evenementen BENG Evenementen IJssalon Min12 IJssalon Min12 CZVideoful CZVideoful De Skûle Welzijn De Skûle Welzijn Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Visie Events Visie Events Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Karsten Wonen Karsten Wonen Copini Opticiëns Copini Opticiëns Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Hubo-Faber Hubo-Faber Grijmans Advocatuur & Mediation Grijmans Advocatuur & Mediation Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen TeamFRL TeamFRL Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Haarmode Cats Haarmode Cats Wellheat Shop Wellheat Shop Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Zensa Moda Zensa Moda
Karsten Wonen Karsten Wonen Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Visie Events Visie Events Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Zensa Moda Zensa Moda Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Copini Opticiëns Copini Opticiëns BENG Evenementen BENG Evenementen Haarmode Cats Haarmode Cats TeamFRL TeamFRL Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus Wellheat Shop Wellheat Shop IJssalon Min12 IJssalon Min12 Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Grijmans Advocatuur & Mediation Grijmans Advocatuur & Mediation Hubo-Faber Hubo-Faber Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot De Skûle Welzijn De Skûle Welzijn
Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus CZVideoful CZVideoful Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie De Skûle Welzijn De Skûle Welzijn Haarmode Cats Haarmode Cats Visie Events Visie Events Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Zensa Moda Zensa Moda Wellheat Shop Wellheat Shop BENG Evenementen BENG Evenementen Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Grijmans Advocatuur & Mediation Grijmans Advocatuur & Mediation Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis TeamFRL TeamFRL Karsten Wonen Karsten Wonen Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Hubo-Faber Hubo-Faber Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor IJssalon Min12 IJssalon Min12 Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen
Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Visie Events Visie Events Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis IJssalon Min12 IJssalon Min12 Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor De Skûle Welzijn De Skûle Welzijn Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Zensa Moda Zensa Moda CZVideoful CZVideoful Grijmans Advocatuur & Mediation Grijmans Advocatuur & Mediation Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Karsten Wonen Karsten Wonen Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Haarmode Cats Haarmode Cats Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Hubo-Faber Hubo-Faber Copini Opticiëns Copini Opticiëns BENG Evenementen BENG Evenementen Wellheat Shop Wellheat Shop Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken TeamFRL TeamFRL Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus
Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus CZVideoful CZVideoful Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen TeamFRL TeamFRL Zensa Moda Zensa Moda Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen