Royce Postma Schilderwerken

Royce Postma Schilderwerken

Royce Postma helpt u met schilderwerk voor zowel binnen als buiten, maar ook voor een nieuw kleurtje op de wand bent u bij Royce aan het juiste adres.
Van Campen & Dijkstra

Van Campen & Dijkstra

Stap over naar RegioBank met onze gratis overstapservice. Loop binnen op Voorstraat 94 of bel 0517-212140 voor een afspraak.
Peter Kuiper, voor oog en oor

Peter Kuiper, voor oog en oor

Nieuwe bril, contactlenzen of hooroplossing? Bij Peter Kuiper, dé opticien en audicien bent u aan het juiste adres.
Expert Harlingen

Expert Harlingen

Wil je meer weten over het duurzaam verwarmen van je huis met infrarood? Kom langs!
C.L. International: Goed op weg

C.L. International: Goed op weg

Het bergingsbedrijf voor Noord-West Friesland, Terschelling en Vlieland.
Harlinger UITagenda

Harlinger UITagenda

De Harlinger UITagenda is de centrale agenda van alle evenementen en activiteiten in en rondom Harlingen.
Ondernemend Harlingen

Ondernemend Harlingen

Ondernemend Harlingen is hét platform voor alle bedrijven in en rondom Harlingen. Onderneem het in Harlingen, Welkom aan Zee!
Gemeente Harlingen

Gemeente Harlingen

Hier vindt u alle informatie over de producten en diensten van de gemeente Harlingen.

Column Gijs van Hesteren | Hannemahuis en struikelstenen

12-03-2023

HARLINGEN - Allebei Vissers, maar géén familie, géén stelletje.

Column Gijs van Hesteren | Hannemahuis en struikelstenen
Anneke en Willem Visser. Foto: Gijs van Hesteren

Tekst Gijs van Hesteren

 

Wél heel vaak samenwerkend aan mooie projecten. Anneke Visser en Willem Visser spreken ter gelegenheid van de jaarvergadering van Vrienden van het Hannemahuis in de bomvolle bovenzaal van het stadsmuseum. Ze geven samen een lezing over ‘Struikelstenen in Harlingen’.

 

De aanwezigen en zeker ook mijzelf ligt dit onderwerp na aan het hart. Volop in het collectief geheugen van de ouweseunen, want gedurende de Tweede Wereldoorlog sloeg de deportatie van de destijds nog 45 joodse stadgenoten een gat in de stad. En ook mij houdt het nog altijd bezig, want voor de Harlinger Courant schreef ik – alweer zes jaar geleden – een uitgebreid artikel: Struikelstenen en oude koffers – hoe het ondenkbare toch gebeurde. Reden genoeg om ook jaren later te volgen wat er speelt.

Namen die ik in dat artikel noemde komen voorbij in de lezing van Anneke en Willem. Pais, Speijer, Leijdesdorff. In vertederende één-tweetjes beschrijven de Vissers de geschiedenis van de joodse gemeenschap in Harlingen. Een geschiedenis die begon in de zeventiende eeuw, toen een groeiende groep joodse mensen zich vestigde zich in Harlingen. Volgens het uiterst boeiende en nog steeds verkrijgbare boekje ‘Ieske van Nico van Pietsje van Sakkie’ waren de eersten afkomstig uit Amsterdam en Emden.

Joden mochten in die periode geen lid worden van de gilden en ze kregen ook zelden burgerrechten. Ze werkten hoofdzakelijk als kleine zelfstandigen. Pas later kende het stadsbestuur hen als groep het burgerschap toe, einde achttiende eeuw. Samen met anderen in het publiek vraag ik me af waar die koerswijziging vandaan kwam. Roel Sluiter, met zijn achtergrond als geschiedenisleraar, geeft uitsluitsel: “De Verlichting en de Franse tijd”. Natuurlijk, de tijd van liberté, égalité, fraternité: vrijheid, gelijkheid, broederschap.

Nog weer 150 jaar later bleef er van die vrijheid niets over. De volledige joodse gemeenschap werd al in 1942 volledig gedeporteerd door de bezetter. In zijn monumentale boek ‘Harlingen, geschiedenis van de Friese havenstad’ wijt Meindert Schroor dit hoge aantal aan een aantal factoren, waaronder het orthodoxe, gezagsgetrouwe karakter van de joodse bevolking en het fanatisme van de plaatselijke politiecommandant. Het was bovendien nog vroeg in de oorlogsperiode en niemand wist van van het gevaar dat de joden boven het hoofd hing.

Slechts één Harlinger keerde in 1945 terug uit de kampen, Simon Leydesdorff. Ook bijvoorbeeld Elias Pais overleefde, maar hij was bij zijn deportatie al verhuisd naar Amsterdam en dus geen Harlinger ingezetene meer. Zijn kleinzoon Ralph: “Zonder een gulden op zak kwam hij na de oorlog terug in Amsterdam, waar hij ontdekte dat hij alleen stond in de wereld; hij had niemand meer.”

Geen enkele nakomeling woont nog in Harlingen, maar de stad wilde aan het drama van de jodenvervolging niet voorbijgaan. Hiermee zijn we weer terug bij de lezing van Anneke en Willem. Beurtelings geven ze de microfoon aan elkaar door. “Dat gaat hier altijd zo”, zegt de een. “In goede harmonie, hoor”, weerkaatst de ander.

Onder het motto een mens is pas vergeten als zijn naam vergeten is hebben zij zich rond 2011 ingezet voor het grote project van de struikelstenen. Het was in samenwerking met onder meer Vereniging Oud Harlingen en het Centraal Comité 1945. In de jaren negentig was de Duitse kunstenaar Gunter Demnig ermee begonnen: straatklinkers voorzien van messing plaatjes, met de namen en data van de vermoorde mensen, op de plekken waar zij voor hun deportatie hadden gewoond. In 1.300 Europese steden vind je de in totaal 90 duizend stenen terug. Dankzij een zeer goed geslaagde crowdfunding-actie was het benodigde geld snel geregeld. Tot uit Amerika kwamen er bijdragen en reacties.

“Hoeveel stenen liggen er in de Verenigde Staten?” vroeg ooit een argeloze bezoeker aan een stadsgids. Tja, niet één, stelt Anneke meewarig. Daar waren toen geen nazi’s.

Of dat nog steeds het geval is, dat is de vraag. Een vraag die zeker in het door wereldoorlogen verscheurde Europa niets aan belang verloren heeft. En daarom blijft het belangrijk waakzaam te blijven. De struikelstenen dragen bij aan dat besef. Samen met het Stadsgidsenteam kan je in Harlingen een route wandelen langs de 45 Stolpersteine (Duits), Stroffelstiene (Fries), of Strukelstiene (Harlings). Een keer per jaar, vlak voor de vierde mei, poetsen Anneke en Willem en anderen met een kussentje onder de knieën de stenen weer mooi op.

 

Binnenkort opent de volgende tentoonstelling in het Hannemahuis: ‘Tweede Wereldoorlog en Bevrijding van Harlingen’, van 31 maart tot en met 28 mei 2023.

 

  • ‘Ieske van Nico van Pietsje van Sakkie’ door Hans Burkels, Chris Elsinga, Anneke F. Visser en Willem Visser, Vereniging Oud Harlingen / CC 1945 Harlingen, ISBN 978-94-91276-12-5
  • ‘Harlingen, geschiedenis van de Friese havenstad’ door Meindert Schroor, Afûk, ISBN 978-94-92176-12-7

 

Plattegrond van de struikelstenen in Harlingen. Afbeelding Vereniging Oud Harlingen / CC 1945 Harlingen.

 

Lees ook

 

Algemeen Politiek & Maatschappij Columns & Opinie

Terug naar Nieuws

Meer nieuws

Gezocht jongens die willen volleyballen

12-03-2023

HARLINGEN - Harlingen is van oorsprong een echte voetbalstad, maar mogelijk gaat binnen aanzienlijke tijd hier verandering in komen.

Weet jij al op wie je gaat stemmen of dobber je nog? (video)

12-03-2023

HARLINGEN - Op woensdag 15 maart 2023 mag je stemmen voor de waterschapsverkiezingen en de verkiezingen voor Provinciale Staten.

Opnieuw successen voor Hosanna

12-03-2023

HARLINGEN - Zaterdag verzamelden de Color Guards uit alle landstreken zich in Leeuwarden voor de laatste wedstrijden voor de grote finales eind deze maand.

Reacties

Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Karsten Wonen Karsten Wonen CZVideoful CZVideoful Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Connexa Connexa Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen BENG Evenementen BENG Evenementen Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Visie Events Visie Events Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten TeamFRL TeamFRL Haarmode Cats Haarmode Cats Hubo-Faber Hubo-Faber Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Zensa Moda Zensa Moda
CZVideoful CZVideoful Connexa Connexa BENG Evenementen BENG Evenementen Zensa Moda Zensa Moda Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Haarmode Cats Haarmode Cats Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus Visie Events Visie Events Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas TeamFRL TeamFRL Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Karsten Wonen Karsten Wonen Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Hubo-Faber Hubo-Faber Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen
Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Haarmode Cats Haarmode Cats Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE BENG Evenementen BENG Evenementen Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Karsten Wonen Karsten Wonen Zensa Moda Zensa Moda Hubo-Faber Hubo-Faber Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten Visie Events Visie Events Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken Connexa Connexa CZVideoful CZVideoful Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen TeamFRL TeamFRL Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie
Gemeente Harlingen Gemeente Harlingen Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Hubo-Faber Hubo-Faber Havenbrouwerij | Het Brouwdok Havenbrouwerij | Het Brouwdok Wijnen van Ons & Hippefrieten Wijnen van Ons & Hippefrieten Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Peter Kuiper, voor oog en oor Peter Kuiper, voor oog en oor Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Expert Hogerhuis Expert Hogerhuis Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus TeamFRL TeamFRL Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Haarmode Cats Haarmode Cats Visie Events Visie Events Atelier & Schoenmakerij de Groot Atelier & Schoenmakerij de Groot Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Karsten Wonen Karsten Wonen Zensa Moda Zensa Moda Connexa Connexa Zeilcharter Boreas Zeilcharter Boreas CZVideoful CZVideoful BENG Evenementen BENG Evenementen Zwembad Het Derde Haad Zwembad Het Derde Haad Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken
Harry Greve LOUNGE Harry Greve LOUNGE Tourist Info Harlingen Tourist Info Harlingen Joachim de Ruijter Fotografie Joachim de Ruijter Fotografie Faber Tassen, Koffers & Accessoires Faber Tassen, Koffers & Accessoires Van Campen & Dijkstra Harlingen Van Campen & Dijkstra Harlingen Kamsma Schoenen Kamsma Schoenen Zensa Moda Zensa Moda Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Harry Greve Gitaar- en Basgitaarlessen Homminga's Fijne Winkeltje Homminga's Fijne Winkeltje Royce Postma Schilderwerken Royce Postma Schilderwerken Jumbo Olaf Hermus Jumbo Olaf Hermus TeamFRL TeamFRL